مفهوم برنامه ریزی و انواع برنامه ریزی
همه صاحب نظران عرصه مدیریت ، برنامه ریزی(Planning) را از وظایف اصلی و خطیر مدیران قلمداد می کنند. تعاریف گوناگونی ار برنامه ریزی ارائه می شود که به برخی از آنها در این نوشته اشاره می کنم.
برنامه ریزی عبارت است از فرآیندی با مراحل مشخص و منسجم که در قالب سیستمی هماهنگ از تصمیمات برای تولید یک خروجی استفاده می شود. برنامه ریزی با تصمیم گیری تفاوت دارد. از طریق فرایند برنامه ریزی است که مجموعه ای از تصمیمات اتخاذ می شود.
برنامه ریزی، فرآیندی است که سازمان در قالب آن همه فعالیت و تلاش های خود درباره وضعیت دلخواه ، راه رسیدن به آن و همینطور چگونگی پیمایش آن راه در یکدیگر ادغام می کند.
برنامه ریزی خود ابزار است نه هدف. برنامه خود به تنهایی ارزش چندانی ندارد ، هدف و منظور اصلی از برنامه ریزی، تهیه و تدوین برنامه نیست، بلکه هدف و آرمان اصلی، دست یابی به نتایج منطقی است.
برنامه ریزی، بیشتر فعالیتی پیوسته و پیگیر است تا یک فعالیت گسسته و سالیانه. پس مدیریت عالی و مدیران اجرایی سازمان باید برنامه ریزی را به عنوان بالاترین اولویت و مهمترین وظیفه مدیریت که به تصمیمات و کارهای آن اعتبار می بخشد، بنگرد.
سایر تعاریف برنامه ریزی
- برنامه ریزی عبارت است از داشتن طرحی برای نیل به هدف های پیش بینی شده.
- عام ترین تعریف برنامه ریزی عبارت است از کوششی سازمان یافته و آگاهانه برای انتخاب بهترین وسایل ممکن به منظور رسیدن به اهداف.
- منظور از برنامه ریزی، تدوین سلسله تدابیر اجرایی و اقدام های عملی برای رسیدن به هدف یا اهداف معین ، در زمان تعیین شده است.
- برنامه ریزی، فرایند ذهنی و عملی مجموع های از تصمیم گیری های سنجیده ای است که بر اساس قیودات کمی ، کیفی و زمانی و مکانی شیوه دخالت انسان را در موضوعی مشخص بیان می کند.
- برنامه ریزی با توجه به اصل کمیابی در اقتصاد و در بعد اجتماعی برای رسیدن به یک نوع ساماندهی اجتماعی شکل گرفته و هدف هر برنامه اقتصادی و اجتماعی در نهایت بالابردن سطح زندگی و رفاه اجتماعی است.
در ارتباط با برنامه ریزی موارد زیر مطرح را در ذهن داشته باشید
- عناصر اصلی برنامه ریزی عبارتند از : هدف، زمان، منابع و اجرا.
- خصلت های برنامه ریزی عبارتند از: هدفمندی، عمل، آینده نگری، پویشی، عقلایی.
- مفاهیم اصلی برنامه ریزی عبارتند از: جریان و مداومت، ارشاد و هدایتگر، هدف گیری و درون نگری، آینده نگری.
- مراحل برنامه ریزی عبارتند از: جمع آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل، ارزشیابی، تعیین اولویت ها، برنامه و اجرا.
انواع برنامه ریزی از جنبه های مختلف قابل طبقه بندی است
- برنامه ریزی از جنبه ماهیت به فیزیکی، سازمانی، فرایند، مالی و ظیفه ای و عمومی دسته بندی می شوند.
- برنامه ریزی را از جنبه افق زمانی نیز به برنامه ریزی کوتاه مدت ( عملیاتی و تاکتیکی )، میان و بلند مدت دسته بندی می شود.
- نوع دیگری از برنامه ریزی برای افق بلند مدت با دیدگاه خاص وجود دارد که با عنوان برنامه ریزی استراتژیک شناخته می شود. برنامه های استراتژیک ، تصمیمات سطح عملیاتی را تحت تأثیر قرار می دهند. اگر جنبه های عملیاتی سازمان با استراتژی هم راستا نباشد ، برنامه استراتژیک موفق نخواهد بود
- به طور کلی در سازمان ها سه گونه برنامه ریزی راهبردی ، تاکتیکی و کاربردی قابل تدوین است.
دوست عزیز شما می توانید در کنار مطالعه مقالات کارآفرینی و کسب و کار در وبسایت علی خادم الرضا، مقالات متعدد تخصصی با موضوعات برنامه ریزی ، برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک ، تفکر استراتژیک ، استراتژی سازی و سایر موضوعات مرتبط با مبحث استراتژی را مطالعه کنید.
برگرفته از سند برنامه استراتژیک واحد تحقیق و توسعه سازمان اتکا
تهیه و تدوین: علی خادم الرضا
انتشار مطلب با ذکر منع بلامانع است.