امروزه بسیاری از شرکتها با چالشهایی در زمینه تقویت و افزایش توان رقابت پذیری خود برای بقا در محیط رقابتی کسب و کار مواجه شدهاند. ولی، تنها شرکتهایی که از قابلیت های کلیدی و مزیت های نسبی بهره میجویند، توانستهاند موفقیت پایداری را کسب نمایند. در فرایند ایجاد مزیت های رقابتی، فعالیت های تدوین استراتژی تحقیق و توسعه نقش بسیار مهمی، ایفا مینماید (آذر، ۱۳۸۹).
موسیقی والاترین هنر مخلوق بشر است و شنیدن موسیقی زیبا یکی از بزرگترین لذتهای زندگی. شنیدن موسیقی بیکلام هنگام مطالعه علاوه بر احساس آرامش و بهرهوری یادگیری، لذت مطالعه را نیز افزایش می دهد. من سالهاست که هنگام مطالعه متن به موسیقی بی کلام گوش می دهم و به همین خاطر هم از مطالعه لذت بیشتری می برم.
بنابراین در برخی از مقالات طولانی تر سایت که چند دقیقه ای مطالعه آن زمان می برد و یا اینکه خودشان فایل مولتی مدیا ندارند، یک موسیقی بیکلام قرار میدهم تا اگر شما هم خواستید هنگام مطالعه آن را بشنوید و لذت ببرید.
نام قطعه: La tour
در این میان نقش واحدهای تحقیق و توسعه از حیث مدیریت هوشمند دانایی و نظام مند کردن فعالیت های نوآورانه در سازمان استراتژی محور بسیار تعیین کننده میباشد. برنامه ریزی صحیح این واحدها میتواند مزایای رقابتی قابل اتکایی را برای سازمان به همراه داشته باشد (مهدوی و مهدوی، ۱۳۸۶).
عمده شرکتها، به موفقیت های بلند مدت با استفاده از کسب، گسترش و بکارگیری تکنولوژی های جدید علاقه دارند و تکنولوژی های جدید زائیده تفکر و اندیشه و تحقیق و توسعه در سازمان هاست. شواهد درباره نقش حیاتی تکنولوژی های پیشرفته در سودآوری بلند مدت شرکت، رو به گسترش است و این موضوع نشان می دهد که شرکتها نقش فعالانه ای در کسب، بکارگیری و بهره برداری از این نقش بر عهده گرفتهاند (همت پور و همکاران،۱۳۸۴).
به طور کلی یکی از بزرگترین مزیت های قابل اعتماد سازمانها در شرایط کاملاً رقابتی امروز، توانمندی های تحقیق و توسعه و قدرت جمع آوری و تسهیم هوشمندانه دانایی در سازمان برای نظام مند کردن نوآوری است. از این رو واحدهای تحقیق و توسعه در سازمان های استراتژی محور از نقش کلیدی برخوردارند. بطوریکه پویایی و به روز بودن این واحدها امکان اتخاذ سریع و صحیح استراتژی های توسعه را برای استراتژیستها فراهم میآورند. هرچه فعالیت های تحقیق و توسعه در سازمان همسویی بیشتری با اهداف، استراتژیها و سیاست های مدیریت کلان داشته باشد این مزیت بارزتر میشود (مهدوی و مهدوی، ۱۳۸۶).
طی دهه های گذشته حوزه تحقیقات صنعتی و نقش مدیران تحقیقاتی بطور فزایندهای گسترش یافته است. همزمان با رشد مدیریت استراتژیک بسیاری از مدیران تحقیقاتی بین نتایج تحقیقات آزمایشگاهی خود و نیازهای تجاری ارتباط و همخوانی موثرتری ایجاد نمودهاند و قابلیت های محوری و اولویت بندی آزمایشگاه های تحقیقاتی خود را بر اساس اهداف و استراتژی های کسب و کار سازمان تدوین نمودهاند (همت پور و همکاران،۱۳۸۴).
مدیریت یا برنامه ریزی استرتژیک در سازمانهای امروزی به طور متداول مورد استفاده قرار میگیرد. آنچه احتمال پیشی گرفتن بر برنامههای از قبل تعیین شده سازمان را مهیا می کند، تنها پرداختن به تحقیق و توسعه مداوم است.
در اینجا لازم به ذکر است که تحقیق و توسعه در صنعت فقط به توسعه و طراحی محصولات جدید خلاصه نمیشود. کارشناسان تحقیق وتوسعه در این گونه سازمانها فقط مهندسان نیستند و گاه متخصصان آمار، بازاریابی، مالی و منابع انسانی به تحلیل وضع موجود و یافتن شکاف میان وضع مطلوب با وضع موجود و ارائه پیشنهادات برای رسیدن به وضع مطلوب میپردازند.
بر این اساس هدف از تحقیق و توسعه، می تواند ارتقاء بهرهوری کل سازمان باشد. یافتن مشکلات موجود در سازمان و تلاش با هدف رفع آنها، وظیفه ای است که بر دوش واحد تحقیق و توسعه نهاده شده است. گاه لازم است که این واحد بنا به ضرورت، در سازمان و آموزش منابع انسانی شروع به فرهنگ سازی کند و تا مدتها به این فعالیت ادامه دهد. واحد تحقیق وتوسعه، فرایند یافتن مسئله، چارهجویی و حل مسئله – که در شرکت های ژاپنی از آن به عنوان «خلاقیت سازمانی» یاد می شود – را به طور مداوم تکرار می کند (فدائی منش، ۱۳۹۰، ۱۸).
همچنین هزینههای تحقیق و توسعه در مسیری به مصرف میرسند که پیش از اینکه شرکت های رقیب اقدام به تولید و عرضه محصولات جدید کنند، شرکت مزبور بتواند محصولاتی جدید ارائه نماید، کیفیت محصولات موجود را بهبود بخشد و با بهبود بخشیدن به فرایند تولید هزینه های مربوطه را کاهش دهد.
ناکامی بسیاری از سازمانها در بهبود عملکرد واحد تحقیق و توسعه به علت فقدان تلاش و تعهد کافی مدیریت و یا منابع انسانی نیست، بلکه به موجب سوء برداشت از مفهوم تحقیق و توسعه و هدایت کنندگان آن است (Pisano,2012). بنابراین در اینجا به مرور برخی از تعاریف تحقیق و توسعه پرداخته می شود.
تحقیق و توسعه به مجموع فعالیت های بدیع، خلاق، نوآورانه، نظام یافته و برنامهریزی شده ای که به طور کلی با هدف گسترش مرزهای علمی و گنجینه دانش انسان و جامعه انسانی و کاربرد این دانش در عرصه های گوناگون برای بهبود زندگی انسان و به طور خلاصه در جهت نوآوری و ایجاد فرآورده ها، فرآیندها، وسایل، ابزارها، نظام ها، خدمات و روش های جدید صورت پذیرد، اطلاق می شود (آذر،۱۳۸۹).
فعالیتهای واحد تحقیق و توسعه از تعامل و تقابل بسیاری از انتخابها و تصمیماتی مانند انتخاب مکان مناسب برای تسهیلات و امکانات مورد نیاز، انتخاب و تقسیم نیروی انسانی میان گروه های متعدد، انتخاب تکنولوژی های گوناگون مورد استفاده در واحد تحقیق و توسعه، تخصیص منابع، طراحی فرایند مدیریت پروژه ها و موارد دیگر، حاصل می شود (Pisano,2012). امروزه فعالیت های تحقیق وتوسعه محرک و عامل اصلی توسعه صنعتی و اقتصادی کلیه بنگاهها شناخته شدهاند و یکی از عوامل مهم در تقویت توان تکنولوژیکی و رشد اقتصادی کشورها است.
جایگاه تحقیق در صنعت
مأخذ: خلاصه گزارش سند راهبرد توسعه صنعتی، ۱۳۸۴
روشها و مکانیزم های مختلفی برای توسعه تکنولوژی از طریق تحیق وتوسعه مانند، تحقیق و توسعه مشترک، قرارداد تحقیق و توسعه و برونسپاری تحقیق و توسعه وجود دارد (آذر،۱۳۸۹). رسالت رشد بهرهوری در سازمان بر عهده واحد تحقیق و توسعه است و برای این منظور لازم است این واحد زنجیره تأمین را هر لحظه مورد بررسی قرار دهد و از بهرهور بودن اجزاء این زنجیره اطمینان حاصل کند. از نحوه سفارشدهی به پیمانکاران، روند تحویل سفارشات، پروسه های حمل کالا، تولید محصول در سازمان، نحوه کنترل کیفیت و بستهبندی تا شیوههای تحویل محصول و روش های ارائه ارزش به مشتریان میتواند توسط واحد تحقیق وتوسعه ارزیابی شده و بهبود یابد (فدائی منش، ۱۳۹۰، ۱۸).
تحقیق و توسعه مجموعه ای مشخص از فعالیتها است که از شرکتی به شرکت دیگر با یکدیگر متفاوتند، لکن دو مدل کلی برای آنها می توان متصور شد. در یک مدل فعالیت اصلی واحد تحقیق و توسعه خلق محصولات جدید است در حالی که در مدل دیگر کارکرد اصلی تحقیق و توسعه کشف و خلق دانش جدید در مورد موضوعات علمی و تکنیکی با هدف ارتقاء و امکان پذیر کردن توسعه به منظور خلق محصولات، فرایندها و خدمات با ارزش است.
در قالب هر کدام از دو مدل فعالیت های تحقیق و توسعه در راستای خلق منفعت برای کسب و کار خود است. در مدل اول نیروی انسانی واحدهای تحقیق وتوسعه از مهندسان تشکیل می شود در حالی که نیروی انسانی گونه دوم را دانشمندان و اندیشمندان حوزه های صنعتی تشکیل می دهند (wikipeida).
انواع تحقیق در عبارات زیر تعریف می شوند:
مطالعات سیستماتیک هدایت شده به سمت دانش فراتر یا درک پایه ای جنبه های پدیده ها و حقایق قابل مشاهده، بدون تعیین کاربرد مشخص برای فرایند ها و محصولات را گویند.
مطالعاتی سیستماتیک را گویند که به منظور تقویت دانش یا درک نیاز برای تعیین معانی به گونه ای که نیازهای مشخص و ویژه ای را پوشش دهی کند.
کاربردهای سیستماتیک دانش است، که سمت و سوی تولید مواد، دستگاهها و سیستمها یا روشها را دارد و شمایل طراحی، توسعه و ارتقاء نمونهها و فرایندهای جدید می باشد و نیازهای مشخص را پوشش دهی می کند.
چنانچه انواع تحقیق را از حیث هدف، جایگاه، دستاورد، مجری و سرمایه گذاری دسته بندی کنیم، جدول زیر می تواند این مفهوم را نمایش دهد:
انواع تحقیق
نوع تحقیق | هدف | جایگاه | دستاوردها | مجریان | بودجه تخصیص یافته در کشورهای صنعتی |
پایهای، بنیادی یا محض | افزایش دانش بشری و تعالی انسانی | محیط های آکادمیک | فرضیات و تئوری ها | خلاقان | ۱۰% تا ۱۵% |
کاربردی | افزایش دانش بشری با اهداف تجاری | همکاری محققان صنعتی و آکادمیک | محصول یا فرایندی خاص | نوآوران | بیش از ۲۵% |
توسعه ای یا افزایشی | کسب رضایت مشتریان و توسعه بازار | بنگاه های تولیدی | افزایش سهم و بهره وری کل سازمان | کارآفرینان | بیش از ۶۰% |
مأخذ: فدائی منش، ۱۳۹۰، ۱۴
نکته حائز اهمیت این است که دسته بندی انجام شده به صورت محض نیست. برای مثال در بسیاری از شرکت های صنعتی واحد تحقیقات در شاخه پایه ای و محض کار می کند اما هدف نهایی او توسعه بازار یا کسب رضایت مشتریان است. در چنین سازمانهایی ترکیبی از هر سه نوع تحقیق رواج دارد. این موضوع به ابعاد سازمان، میزان فروش و توانمندی مالی و حتی محل استقرار فیزیکی آن بستگی دارد.
هزینههای تحقیقات پایه ای به دلیل ضرورت وجود آزمایشگاه های مجهز و ابزار دقیق بسیار سنگین است. از طرفی امکان فروش دستاوردهای تحقیقات پایه ای (فرضیات و تئوریها) که در محیط های آکادمیک تولید شده اند به سادگی امکان پذیر نیست. بنابراین دانشگاه های کشورهای توسعه یافته به دلیل در اختیار داشتن بودجه های تحقیقاتی خاص و کسب دانش بازاریابی و فروش دستاوردهای این نوع تحقیق، بیشتر به این گونه تحقیقات میپردازند.
از سویی دیگر، پرداختن به تحقیقات توسعه در صنایع کشورهای در حال توسعه، به دلیل سرعت بازگشت سرمایه اقتصادی تر به نظر می رسد. توصیه برخی از اندیشمندان به کشورهای در حال توسعه (مانند ایران) پرداختن به تحقیقات توسعه ای با هدف رشد و توسعه کارآمد تر است.
موقعیت فیزیکی سازمان، یکی از فاکتور های مؤثر در تعیین نوع تحقیق و میزان موفقیت آن است. حضور در شهرک های صنعتی، کشورهای صنعتی و توسعه یافته، مکان های تسهیل کننده رشد، می تواند سرعت و کیفیت تحقیقات را تضمین کند. فعالیت در دهکده سیلیکون برای شرکت های نوین فناور فرصتی استثنایی محسوب می شود.
برگرفته از سند برنامه استراتژیک واحد تحقیق و توسعه سازمان اتکا
تهیه و تدوین: علی خادم الرضا
انتشار مطلب با ذکر منع بلامانع است.