آقای کِنِت بودلینگ Kenneth Ewart Boulding، اقتصاددان، فعال علوم اجتماعی، فیلسوف میان رشته ای و یکی از بنیانگذاران نظریه عمومی سیستم هاست. او در مقاله ای با نام تئوری عمومی سیستم ها که در سال ۱۹۵۶ منتشر شد، انواع سیستم های موجود در جهان را بر اساس پیچیدگی آنها در ۹ سطح طبقه بندی می کند. به گونه ای که هر چه از سطح یک به سطح نُه نزدیک تر شویم، میزان پیچیدگی سیستمها افزایش پیدا میکند. سطوح نهگانه طبقه بندی سیستم های بولدینگ به قرار زیر است:
اولین سطح از سلسله مراتب سیستمهای بولدینگ، سیستمهای چارچوب ایستا نامیده می شوند که از قوانین و قواعد استاتیک و ثابت استفاده میکنند و تمام سطوح بالاتر تابع قواعد این سطح قرار دارند. حتی انسانها و موجودات زنده نیز در برخی از ابعاد وجودی خود تابع این قوانین قرار دارند. برخی از نمونههایی که در این سطح از سیستمها قرار میگیرند عبارتند از نمودار سازمانی، نقشه، سازه یک آسمانخراش، اسکلت موجودات، اتم، علم جغرافیا و …
سطح دوم از طبقه بندی سیستمهای بولدینگ، اصطلاحاً سیستمهای ساعت گونه Clockwork نامیده می شوند و تابع قوانین دینامیک Dynamics قرار دارند. این سیستمها دارای حرکات ساده و از قبل قابل برنامهریزی و قابل پیشبینی هستند. مانند حرکات و رفتار ستارگان و اجرام آسمانی، ماشین های ساده ای مانند دوچرخه، ساعت و قرقره و … . علوم فیزیک، شیمی و اقتصاد با تمامی عظمت و شگفتی که دارند، در این سطح از سیستمها جای میگیرند.
تفاوت این سیستمها برای انواع سیستم های سطوح قبلی، قابلیت خودکنترلی، خودنظمی و حفظ تعادل آنها بر مبنای اهداف تعیین شده است. این سیستمها هدف جو هستند اما خودشان نمی توانند اهدافشان را تعیین کنند و از اینرو اهدافشان باید از بیرون برایشان تعیین شود. به عنوان مثال ترموستات به عنوان سادهترین مصداق سیستم های سطح سوم قادر است دمای آب یا هوای محیطی را بر مبنای عددی که روی آن تنظیم شده کنترل نماید. موشک های قاره پیما و سیستمهای هدایت شونده خودکار نیز جز سیستم های این سطح هستند.
چهارمین سطح از سلسله مراتب سیستمها آغاز حیات را در بر می گیرد. این سیستمها دارای ساختار نگهدارنده هستند و به عنوان اولین سطح از سیستم های باز تلقی میشوند. سیستمهای تک یاخته ای یا سلولی آغاز حیات و مرز جدایی موجودات زنده از جمادات هستند. این سیستمها با ارتباط با محیط اطراف خود می توانند منابع مورد نیازشان را دریافت کرده و از خود نگهداری کنند. همانطور که بیان شد، با افزایش سطح سیستم ها بر میزان پیچیدگی آنها افزوده می شود. به همین جهت میتوان گفت که پیچیدگی بین موجود تک سلولی از یک موشک قاره پیما بیشتر است، چرا که زنده است، خودکفاست، قابلیت تولید مثل و رشد دارد.
مشخصه اصلی این سیستمها تقسیم کار بین سلولهاست. در این سیستمها شکل تازهای از تقسیم کار وجود دارد. به عنوان مثال در یک گیاه ریشه، برگ، ساقه و … هر کدام وظیفه و کارکرد مخصوص خود را دارند. دوره زندگی این سیستمها به صورت تکوینی و از قبل برنامه ریزی شده است. بنابراین کشاورزان می دانند یک بذر خاص به چه نوع آب و هوا، خاک، شرایط نگهداری، زمان کاشت، داشت، برداشت، مراقبت ضد آفت و … نیازمند است. همچنین آنها می دانند در شرایط معین و با استفاده از روش های مشخص از هر نوع بذر چه مقدار محصول می توانند برداشت کنند.
ششمین سطح از دسته بندی سیستم های بولدینگ حیوانات را شامل می شود. حیوانات قابلیت تحرک دارند و از میزانی از آگاهی بهره مند هستند. آنها از طریق گیرنده های حسی و سیستم عصبی و مغز خود به محرکهای بیرونی پاسخ می دهند، می توانند به دنبال اهداف خود رفته و در مقابل تغییر شرایط رفتار خود را تغییر دهند. انواع حیوانات به عنوان موجودات زنده و علومی مانند جانورشناسی و پزشکی در این سطح از دستهبندی سیستمها جای میگیرند.
انسان در هفتمین سطح از طبقه بندی سیستم های بولدینگ قرار می گیرد. ویژگی اصلی و متمایز کننده انسانها به نسبت تمامی موجودات سطوح قبلی برخورداری از خودآگاهی هوشیارانه Self-consciousness است. گیرنده های اطلاعاتی در این سطح از سیستمها به حد تکامل خود رسیدهاند. انسانها میدانند و می دانند که می دانند. انسان می داند که زنده است و می داند که در آینده خواهد مرد. به همین جهت انسانها دارای شعور، بصیرت، دانش نسبت به خود و محیط اطرافشان هستند. آنها قادرند بُعد زمان را درک کرده و در آن تفکر کنند، گذشته، حال و آینده را بشناسند، برنامه ریزی نمایند، زبان و فرهنگ خلق نمایند، نمادها را بشناسند و از طریق آنها دنیای اطراف خود را درک کنند. انسانها ابزار تولید میکنند و از این ابزارها در راستای اهدافشان استفاده مینمایند. حیات انسانی و علومی مانند روانشناسی و… در این سطح قرار می گیرند.
هشتمین سطح از دسته بندی سیستمهای بولدینگ سیستم های اجتماعی سیستم های بازی هستند که از دو یک چند انسان با نقشهای مشخص در کنار یکدیگر تشکیل می شوند. در این سیستمها مجموعهای از نقشها و وظایف از طریق استانداردها و روشهای معین در کنار یکدیگر قرار گرفته و کارکرد دارند. به عنوان مثال شخصی نقش پدر را ایفا میکند، شخصی معلم، شخص دیگر مدیر، دیگری نگهبان و … . همچنین یک شخص می تواند در آن واحد دارای چندین نقش مختلف در چندین سیستم متفاوت باشد. سیستم های سطح هشتم پیچیدهترین سیستمهای شناخته شده توسط بشر هستند و موضوع اصلی سازمان و مدیریت را تشکیل می دهند. نمونه های این سیستمها مواردی مانند خانواده، کسب و کار، انواع سازمانها، شهرها، کشورها، دولتها و … را شامل می شوند.
این سطح از دسته بندی سیستم های بولدینگ موارد ناشناخته ای را شامل می شود که ما انسانها از درک آن با ابزارهای علمی و گیرنده های حسی و عقلی عاجز هستیم. مواردی مانند متافیزیک و ماوراءالطبیعه، فرشتگان، برخی از موارد زیبایی شناختی و … . حوزه های مطالعاتی مانند فلسفه و الهیات در این سطح قرار دارند.
پس از آشنایی با انواع سیستمها و ویژگی های آنها در دستهبندی نهگانه بولدینگ، باید نکات زیر را مد نظر قرار دهیم.
در ویدئو قسمت اول به تعریف کسب و کار، سیستم و طبقه بندی سیستم ها، سیستم کسب و کار و ضرورت وجود استراتژی از این منظر پرداخته می شود.
می توانید رادیو کارآفرینی را در کست باکس دنبال کنید.
2 Comments
خیلی خوب بود. مرسی
با تشکر از محبت شما جناب نبوی