فهرست ۱۰۰ عنوان از بهترین کتابها برای مطالعه

کارآفرینی، مدیریت، بازاریابی، استراتژی، فلسفه، روانشناسی، ادبیات، عمومی

نوروز ۱۴۰۳

زندگی فرصت کوتاهی است میان دو معما! و انسان محدودیتی است زمانمند و مکانمند، که در زمان و فضایی نامحدود پرتاب شده است. هر آنچه داریم همین فرصت کوتاه و همین لحظه اکنون است. تنها دو امر قطعی وجود دارد؛ نخست اینکه روزی میمرم و دوم اینکه هنوز نمرده‌ام! حال در میان این دو قطعیت باید پرسید “در این فرصت کوتاه چه کنم؟”

از این روی با اصلی‌ترین سوالات زندگی مواجه می شوم: اینکه  آمدنم بهر چه بود؟ بودنم بهر چیست؟ معنای زندگی در چیست؟ و حال در این فرصت کوتاه چه باید کرد؟ چگونه زیستن ما در گروی پاسخ به این سوالات است. بنابراین “معنای زندگی چیست؟” بیش از آنکه سوالی باشد که ما از هستی می پرسیم، پاسخی خواهد بود که ما به هستی می دهیم؛ با نوع زیستن خود، اعمال و کنش های خود و اثراتی که درون وجود خود و در محیط بیرون از خود به جای می گذاریم.

زندگی فرصت کوتاهی است میان دو معما! فرصت کوتاهی که خودش بزرگترین راز است. زندگی مسئله نیست که باید آن را حل کرد. زندگی رازی است که باید آن را پذیرفت و تا حد نهایتش، به تمام و کمال زیست. بنابراین زمانی که صحبت از زیستن به میان می آید، دستوران، تجویزها، فرمول های از پیش تعیین شده و استاندارد برای همگان، جای خود را به راه اصیل زیستن برای هر شخص می دهد. راه اصیلی به سوی خود شدن، متمایز شدن، پدیدار شدن و تعالی انسان. راهی که در آن نه مسابقه ای است و نه سبقتی، چرا که هیچ کس نمی تواند از شخصی که راه خود را می پیماید پیشی بگیرد.

هر کس در زندگی راه خود را دارد. “آغاز زندگی” و “آغاز خود شدن” آنجاست که راه دیگران را رها کرده و راه خود را در پیش بگیریم. زندگی جرات دل به راه متفاوت زدن است تا تمام تمایزها از آنجا آغاز شود. این راهی است که پیمودنش کمتر به “ابزار و فرمول” و بیشتر به “عشق و هنر” نیاز دارد. “عشق” برای خود زندگی، برای انسانها و برای همه موجودات و “هنر” زندگی کردن بر این اساس. بدین ترتیب، زیستن از “عادتی هر روزی و تکراری“، به “هنری اصیل و بی بدیل” تبدیل می شود؛ “هنر زیستن”.

زیستن، هنر است و کسی که درست زندگی می کند، هنرمند. هنرمند دست به آفرینش می زند و انسان دست به ساختن خود. به واسطه هنرمندانه زیستن است که انسان در مسیر تکامل و آگاهی حرکت می کند و در این مسیر همسفر خوب دیگران هم می شود.

زندگی فرصت کوتاهی است میان دو معما! در این فرصت کوتاه انسان هنرمندانه انتخاب می کند که چه باشد و چگونه خود را بسازد. ما با هر انتخاب گامی به سوی غایتمان بر می داریم. در این راه سکون پایان است، نه مرگ، چرا که من با سکون زندگی را ناقص رها می کنم، اما مرگ مرا کامل می کند. پس “بشکن” چرخه روزمرگیها و هنجارهای تحمیلی را و “بشو” آنچه می توانی و آنچه باید باشی. “برو“، آنقدر برو تا به خودت برسی. آنوقت که رسیدی با کل جهان یگانه می شوی.

زندگی فرصت کوتاهی است میان دو معما! وقتی زندگی را با چشم ابدیت می نگریم خواهیم دید که ما و این زندگی هیچ نیستیم. اما همین “هیچ” همه آنچیزیست که هستیم و داریم و به همین دلیل ارزشمندترین است. حال این ما هستیم که باید این “هیچ” را به “همه چیز” تبدیل کنیم.

 

---

پیام صوتی نوروز تقدیم شما. لطفا آن را بشنوید

 

---

 

زندگی فرصت کوتاهی است میان دو معما! که باید آن را لبریز کرد. آموزش، یادگیری و آگاهی به ما برای هنرمندانه زیستن و لبریز کردن زندگی کمک می کنند. به واسطه آگاهی است که می توان تجربه زیستن را غنی کرد. از این رو به مانند هر سال، به یکی از منابع اصلی یادگیری و آگاهی می پردازم؛ “کتاب“. امسال برای هفتمین سال متوالی فهرست یکصد کتاب برگزیده برای مطالعه را منتشر می کنم. (فهرست شخصی که در حد زمان و توان خود مطالعه کردم و البته متمایل به سلیقه کنونی‌ام است.)

نکته درباره فهرست ۱۰۰ تایی کتاب اینکه؛ این فهرست هر سال و متناسب با کتابهایی که در آن سال می خوانم تغییر می کند. هر سال تعدادی کتاب به آن اضافه و از آن حذف می شود و بنابراین همواره در حال پالایش است. در سال ۱۴۰۲، ۹۶ کتاب و محتوای آموزشی جدید مطالعه کردم که از میان آنها ۱۴ کتاب را به فهرست امسال اضافه می کنم. کتابهای اضافه شده با رنگ قرمز نمایش داده شده‌اند.

امسال هفتمین سالی است که این فهرست را منتشر می کنم و در طول این هفت سال به تغییر در مطالعات،  ۸۷ کتاب از ۱۰۰ کتاب برگزیده جایگزین شده‌اند تا آخرین فهرست بهترین کتابها برای مطالعه به قرار زیر باشد. شما می توانید برای مشاهده تمامی کتابهایی که در طول این سالها درون فهرست کتابهای برگزیده جای داشته‌اند، بر روی لینک فهرست ۱۰۰ کتاب برگزیده هر سال از ۱۳۹۷ تاکنون کلیک کنید)

 

نکته دیگری اینکه یادگیری، تنها معطوف به مطالعه کتاب نیست و  می تواند از منابع دیگر و به روش های دیگر نیز صورت گیرد. شنیدن کتاب صوتی، پادکست های مفید، ویدئوهای آموزشی در پلتفرم های مختلف، شرکت در کارگاه ها، صحبت با اشخاص فرهیخته، تجربه اصیل زندگی و… همه و همه منابع یادگیری هستند. برای توضیحات بیشتر به این سه مطلب در سایت مراجعه کنید.

 

 

 

• یادگیری کارآفرینانه و یادگیری معنادار در کارآفرینی
• استراتژی های یادگیری برای کارآفرینان
• مثلث یادگیری؛ مدلی برای افزایش بهره وری در آموزش و یادگیری

 

بنابراین امسال در کنار معرفی فهرست کتابهای مفید برای مطالعه، فهرست پادکست های خوب فارسی و کانالهای یوتیوب آموزنده فارسی را نیز معرفی می کنم که در انتهای مطلب آورده می شوند.

در پایان و پیش از معرفی فهرست بهترین کتابها برای مطالعه، غزل زیبای حافظ را بخوانیم و به فرصت کوتاه و غنیمت زندگی بیندیشیم تا زندگی را لبریز از زندگی کنیم.

 

 

فهرست ۱۰۰ کتاب مفید برای مطالعه سال ۱۴۰۳ عبارت است از:

کتاب های مفید کارآفرینی و کسب و کار

۱- کالینز، جیم. ترجمه ناهید سپهرپور. از خوب به عالی. تهران: انتشارات آوین

۲- کالینز، جیم و هنسن، مورتن. ترجمه عبدالرضا رضایی نژاد. انتخاب برتری. تهران: انتشارات فرا

۳- وانکر، استیفن. ترجمه صدرا امامی. نوهزینه کاهی. تهران: انتشارات برآیند

۴- گلابدزدیل، گرگ. ترجمه محمود مرادی. فرصت های کارآفرینی. تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی

۵- سینک، سایمون. ترجمه علیرضا خاکساران. با چرا شروع کنید؛ راهبران بزرگ چگونه الهام بخش می شوند. تهران: نشر آموخته

۶- چرنو، الکساندر. ترجمه کامبیز حیدرزاده. مدل کسب و کار. تهران: انتشارات مهرگان

۷- بودلایی، حسن و زارع، رحیم (۱۳۹۲). گفتارهایی در تئوریهای کارآفرینی؛ چالشها و راهکارها. تهران: انتشارات ترمه

۸- برینجر، ر و وین آیرلند، ر. ترجمه محمود احمدپور داریانی، آصف کریمی و زاهده ابرقوی زاده (۱۴۰۰). کارآفرینی؛ راه اندازی موفقیت آمیز یک کسب و کار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

۹- طالبی، کامبیز. کارآفرینی راهبردی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

 

کتابهای مفید بازاریابی و برندینگ

۱۰- رایس، اَل. ترجمه منیژه بهزاد. ۲۲ قانون ثابت برای تثبیت نام­ های تجاری. تهران: انتشارات سیته

۱۱- رایس، اَل و تروات، جک. ترجمه محمود حمیدخانی. ۲۲ قانون برای بازاریابی. تهران: انتشارات سیته

۱۲- لیندستروم، مارتین. ترجمه مریم عبدلی و زهرا ملازاده. حس برند. تهران: انتشارات بازاریابی

۱۳-  براون، رابرت. ترجمه مهسا اسدالهی. شهرت خود را بسازید. تهران: انتشارات بازاریابی

۱۴- کومار، نیرمالیا. ترجمه سید محمود حسینی. بازاریابی به مثابه استراتژی. تهران: انتشارات بازاریابی

۱۵- تروات، جک. ترجمه میراحمد امیرشاهی. تمایز یا نابودی. تهران: انتشارات فرا

۱۶- زاگولا، جان و تاگ، ریچارد. ترجمه علی عیاری. باز­ی های استراتژیک بازاریابی. تهران: انتشارات فرا

۱۷- کاتلر، فلیپ. ترجمه عبدالرضا رضایی نژاد. کاتلر در مدیریت بازار. تهران: انتشارات فرا

۱۸- کاتلر، فلیپ. ترجمه کامبیز حیدر زاده. نسخه سوم بازاریابی. تهران: انتشارات سیته

۱۹- کاتلر، فلیپ و دیگران.  ترجمه احمد روستا و سجاد عبدالله پور.، بازاریابی عصر چهارم؛ گذار از بازاریابی سنتی به دیجیتال. تهران: انتشارات سیته

۲۰- هولدن، رید. ترجمه مهدی خادمی و مهسا منشی. استراتژی قیمت­ گذاری. تهران: انتشارات سیته

۲۱- برگر، جونا. ترجمه نیوشا عاشورزاده. مُسری؛ راهکارهای بازاریابی ویروسی. تهران: انتشارات شریف

۲۲- مناجاتی، رضا و ضرغامی، محمدرضا. مدیریت بازاریابی. تهران: انتشارات نگاه دانش

۲۳- دیپ، الن، ترجمه فؤاد معصومی. طرح بازاریابی کسب‌ و‌ کارهای کوچک. تهران: انتشارات آریاناقلم

 

کتابهای مفید مدیریت، رهبری و استراتژی

۲۴- اسلوان، مایکل، ترجمه مهدیه چراغیان. سان تزو و ماکیاولی؛ اصول موفقیت و رهبری برای دنیای مدرن. تهران: انتشارات کتاب پارسه

۲۵- مینتزبرگ، هنری و دیگران، ترجمه محمود احمدپور داریانی. جنگل استراتژی؛ کارآفرینی به عنوان یک مکتب. تهران: انتشارات جاجرمی

۲۶- هورواث، ریچ، ترجمه نادر سید کلانی و بابک وطن دوست. اوج گیری؛ قواعد سه گانه تفکر استراتژیک پیشرفته. تهران: انتشارات آریاناقلم

۲۷- همل، گری، ترجمه مریم شریفیان و کاوه سرمست. رهبری تحول. تهران: انتشارات فرا

۲۸- پورتر، مایکل، ترجمه جهانگیر مجیدی و عباس مهرپویا. استراتژی رقابتی. تهران: انتشارات رسا

۲۹- کاپلان، رابرت و نورتون، دیوید، نقشه استراتژی تبدیل دارایی های نامشهود به پیامدهای مشهود، تهران: انتشارات آریانا قلم

۳۰- کیم، چان و مابورنیا، رنه، ترجمه علیرضا پورممتاز. استراتژی اقیانوس آبی. تهران: انتشارات آریانا قلم

۳۱- تزو، سان، ترجمه علی کردستی. هنر جنگ­ آوری. تهران: انتشارات فرا

۳۲- لشکر بلوکی، مجتبی. فرامین و فنون تفکر استراتژیک. تهران: انتشارات نص

۳۳- لشکربلوکی، مجتبی و جلالی، سید حسین. ذهن استراتژیست،‌ تکنیک های کاربردی تفکر استراتژیک در سطح ملی، سازمانی و فردی. تهران: انتشارات آریاناقلم

۳۴- لشکربلوکی، مجتبی. مدیریت استراتژیک پیشرفته؛ هنر رقصیدن با استراتژی. تهران: انتشارات آریاناقلم

۳۵- ریوز، مارتین و همکاران، ترجمه سید حسین جلالی. استراتژی رسیدن به استراتژی؛ راهنمای انتخاب و اجرای رویکرد صحیح به استراتژی. تهران: انتشارات آریاناقلم.

۳۶- سید جوادین، سید رضا، جلیلیان، حسین. مرجع کامل تئوری های مدیریت. تهران: انتشارت نگاه دانش

۳۷- محمد سیروس، کاوه. مدل مدیریت استراتژیک مبنا. تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر

۳۸- غفاریان، وفا و کیانی، غلامرضا. استراتژی اثربخش. تهران: انتشارات فرا

۳۹- اعرابی، سید محمد. دستنامه برنامه ریزی استراتژیک. تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی

 

کتابهای مفید فلسفه، روانشناسی و توسعه فردی

۴۰- شوپنهاور، آرتور، ترجمه محمد مبشری. در باب حکمت زندگی. تهران: نشر نیلوفر

۴۱- کامو، البر. ترجمه مهستی بحرینی. اسطوره سیزیف. تهران: نشر نیلوفر.

۴۲- استیونسن، لزلی؛ هابرمن، دیوید و رایت، میتوزرایت، پیتر. ترجمه میثم محمد امینی. دوازده نظریه درباره طبیعت انسان. تهران: نشر نو.

۴۳- می، رولو و دیگران. ترجمه سپیده حبیب. هستی (اگزیستانس). تهران: نشر نی.

۴۴- یالوم، اروین، ترجمه سپیده حبیب. روان درمانی اگزیستانسیال. تهران: نشر نی.

۴۵- یالوم، اروین، ترجمه سپیده حبیب. وقتی نیچه گریست. تهران: نشر قطره.

۴۶- هالیس، جیمز. ترجمه فریبا مقدم. مرداب روح. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی.

۴۷- رابینسون، دیو، ترجمه شهاب الدین عباسی. دور دنیای فلسفه در هشت روز. تهران: انتشارات خزه.

۴۸- سارتر، ژان پل. ترجمه مصطفی رحیمی. اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر. تهران: انتشارات نیلوفر.

۴۹- هالیدی، رایان. ترجمه علیرضا خزاعی. روزنگار رواقی گری. تهران: نشر میلکان

۵۰- اونز، جولز، ترجمه فاطمه حسینی سارانی. فلسفه برای زندگی و دیگر موقعیت های حساس. تهران: نشر میلکان

۵۱- اروین، ویلیام، ترجمه محمد یوسفی. فلسفه ای برای زندگی؛ روش های کهن رواقی برای زندگی امروز. تهران: انتشارات ققنوس

۵۲- کریفت، پیتر، ترجمه بتول قزل بیگلو. سه فلسفه زندگی. تهران: انتشارات کرگدن

۵۳- مارکوس اورلیوس، ترجمه عرفان ثابتی. تاملات. تهران: انتشارات ققنوس

۵۴- دوباتن، آلن، ترجمه عرفان ثابتی. تسلی بخش های فلسفه. تهران: نشر ققنوس

۵۵- مگی، برایان، ترجمه حسن کامشاد. سرگذشت فلسفه؛ داستان جذاب ۲۵۰۰ سال فلسفه مغرب زمین. تهران: نشر نی.

۵۶- مک کواری، جان. ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی. وجودگرایی (فلسفه وجودی). تهران: انتشارات هرمس.

۵۷- هورنای، کارن، ترجمه محمد جعفر مصفا. ۳ کتاب: عصبیت و رشد آدمی، شخصیت عصبی زمانه ما و تضادهای درونی ما. تهران: انتشارات بهجت

۵۸- شولتس، دوآن، ترجمه گیتی خوشدل. روانشناسی کمال. تهران: نشر پیکان

۵۹- شعبانعلی، محمدرضا. فنون مذاکره. تهران: انتشارت نص

۶۰- بارت، ویلیام. ترجمه منصور مشکین پور. اگزیستانسیالیسم چیست؟ تهران: انتشارات آگاه.

۶۱- کوپر، میک. ترجمه رزگار محمدی و شهلا سلیمانی. درمان های اگزیستانسیال. تهران: نشر لگا.

۶۲- فرانکل، ویکتور. ترجمه نورالدین رحمانیان. روان درمانی و اگزیستانیسالیسم. تهران: انتشارات آشیان.

۶۳- فرانکل، ویکتور، ترجمه مهین میلانی و عباس میلانی. انسان در جستجوی معنی. تهران: انتشارات درسا

۶۴- می، رولو، ترجمه سید مهدی ثریا. انسان در جستجوی خویشتن. تهران: انتشارات دانژه

۶۵- پرز، فردریک و نارانجو، کلادیو، ترجمه حسن بلند. بنیادهای روانشناسی گشتالت؛ سیری در مبانی و مفاهیم عمده روان درمانی گشتالت. تهران: انتشارات ارجمند

۶۶- اسوندسن، لارس، ترجمه فرزانه سالمی. کار. تهران: نشر گمان

۶۷- اسوندسن، لارس، ترجمه شادی نیک رفعت. فلسفه تنهایی. تهران: نشر گمان

۶۸- گرین، رابرت، ترجمه محمدرضا آل یاسین. ۲ کتاب: قوانین مبارزه و قوانین قدرت. تهران: انتشارات هامون

۶۹- منسن، مارک، ترجمه سمانه پرهیزکاری. اوضاع خیلی خراب است؛ کتابی درباره امید. تهران: نشر میلکان

۷۰- فروم، اریک، ترجمه پوری سلطانی. هنر عشق ورزیدن. تهران: انتشارات مروارید

۷۱- برینکمن، سوند، ترجمه محمد ملاعباسی. فضیلت کناره گرفتن؛ هنر خویشتن داری در عصر افراط. تهران: انتشارات ترجمان علوم انسانی

۷۲- برینکمن، سوند، ترجمه عرفانه محبی جهرمی. محکم بایست؛ هنر مقاومت در برابر جنون خودبهسازی. تهران: انتشارات ترجمان علوم انسانی

۷۳- برینکمن، سوند، ترجمه علیرضا صالحی. ایستگاه ها؛ ده ایده کهن برای زندگی در جهانی نو. تهران: انتشارات ترجمان علوم انسانی

۷۴- موران، جو، ترجمه علیرضا شفیعی نسب. گریزی از شکست نیست؛ کتابی درباره آرامش. تهران. انتشارات ترجمان علوم انسانی

۷۵- یانگ، جفری و کلوسگو، ژانت. ترجمه حسن حمیدپور؛ الناز پیرمرادی و ناهید گلی زاده. زندگی خود را دوباره بیافرینید. تهران: انتشارات ارجمند.

۷۶- تول، اکهارت، ترجمه مسیحا برزگر. نیروی حال. تهران: انتشارات ذهن آویز

۷۷- دوبلی، رولف ترجمه عادل فردوسی پور و دیگران. هنر شفاف اندیشیدن. تهران: نشر چشمه

۷۸- دوبلی، رولف ترجمه امیر کریم پور و علی نصرالهی. هنر خوب زیستن. تهران: نشر چشمه

۷۹- مورفی، جان، ترجمه کامران فراهانی فرد و دیگران. تحلیل بازار سرمایه. تهران: نشر چالش

  

کتب مفید اقتصادی، اجتماعی، ادبیات و عمومی

۸۰- مولوی، مثنوی معنوی

۸۱- سه گانه هراری، یووال نوح، ترجمه نیک گرگین. انسان خرمند؛ تاریخ مختصر بشر، نشر نو  | هراری، یووال نوح، ترجمه نیک گرگین، انسان خداگون؛ مختصری بر تاریخ فردا، نشر طرح نقد |  هراری، یووال نوح، ترجمه ، ۲۱ درس برای قرن ۲۱،

۸۲- دو کتاب از داستایوفسکی، فئودور، ترجمه سروش حبیبی. ابله. تهران: نشر چشمه |  داستایوفسکی، فئودور، ترجمه اصغر رستگار. جنایت و مکافات. تهران: انتشارات نگاه

۸۳- شافاک، الیف، ترجمه ارسلان فصیحی. ملت عشق. تهران: انتشارات ققنوس

۸۴- کازانتزاکیس، نیکوس، ترجمه محمود مصاحب. زوربای یونانی. تهران: انتشارات نگاه

۸۵- تولتز، استیو. ترجمه پیمان خاکسار. جز از کل. تهران: نشر چشمه

۸۶- مارکز، گابریل گارسیا. ترجمه بهمن فرزانه. عشق در سالهای وبا. تهران: انتشارات ققنوس.

۸۷- ارول، جرج، ترجمه امیر امیرشاهی. قلعه حیوانات. تهران: انتشارات جامی

۸۸- ژید، آندره، ترجمه مهستی بحرینی. مائده های آسمانی مائده های تازه. تهران: انتشارات نیلوفر

۸۹- هاوکینگ، استیون، ترجمه حسین صداقت. طرح بزرگ. تهران: انتشارات نقش و نگار

۹۰- زیباکلام، صادق. ۲ کتاب ما چگونه ما شدیم و غرب چگونه غرب شد. تهران: انتشارات روزنه

۹۱- نراقی، حسن. جامعه شناسی خودمانی؛ چرا درمانده ایم؟ تهران: انتشارات اختران

۹۲- رضاقلی، علی. جامعه شناسی نخبه کشی. تهران: نشر نی

۹۳- زرین کوب، عبدالحسین. آشنایی با تاریخ ایران. تهران: انتشارات سخن.

۹۴- عجم اغلو، دارن و رابینسون، جیمز، ترجمه محسن میردامادی، محمدحسین نعیمی پور. چرا ملتها شکست می خورند؟ تهران:انتشارات روزنه

۹۵- برگمن، روتگر، ترجمه هادی بهمنی. آرمانشهری برای واقع گراها؛ و چگونه به آنها برسیم. تهران: نشر نوین

۹۶- همایون کاتوزیان، محمد علی، ترجمه عبدالله کوثری. ایران جامعه کوتاه مدت. تهران: نشر نی

۹۷- نیکلاس طالب، نسیم، ترجمه محمد ابراهیم محبوب. قوی سیاه؛ اندیشه ورزی پیرامون ریسک. تهران: انتشارات آریاناقلم

۹۸- هیگ، مت. ترجمه محمدصالح نورانی زاده. کتابخانه نیمه شب. تهران: انتشارات کتاب کوله پشتی

۹۹- تالکین، جی آرآر، ترجمه رضا علیزاده. ۳  کتاب ارباب حلقه ها؛ کتاب اول : یاران حلقه، کتاب دوم : دو برج، کتاب سوم : بازگشت پادشاه (مجموعاً سه کتاب)، تهران: انتشارات روزنه

۱۰۰- تالکین، جی آرآر، به کوشش کریستوفر تالکین، ترجمه رضا علیزاده. سلیماریلیون. تهران: انتشارات روزنه

 

 

 

 

---

فهرست بهترین پادکست های فارسی (در حوزه های مختلف موضوعی)

برای مشاهده فهرست بهترین پادکست های فارسی روی تصویر کلیک کنید.

 

---

فهرست بهترین سایتها، پلتفرمها و کانالهای یوتیوب فارسی آموزشی (در حوزه های مختلف موضوعی)

 

 

---

 

---

از لیست پیشنهاد صد کتاب مفید برای مطالعه شما کدام یک را مطالعه کردید و بیشتر می پسندید؟

لطفا کتابها، پادکست ها و کانالهای یوتیوب آموزنده و خوبی را که امسال مطالعه کردید و در این فهرست قرار ندارد را در کامنت معرفی کنید تا همه از تجربیات یکدیگر بهره مند شویم.