حتما تا به حال این موضوع را شنیده اید یا خودتان به آن فکر کرده اید که چر ا برخی از اشخاص اکثر تصمیماتی که می گیرند درست است؟ چرا برخی در معاملات، خرید و فروش، سرمایه گذاری، ارتباط با دیگران، مدیریت کارمندان و هر مسئله دیگری که موفقیت در آن وابسته به تصمیم گیری صحیح است موفق هستند؟ یکی از اصلی ترین دلایل موفقیت این اشخاص برخورداری از آگاهی موقعیتی یا Situational Awareness یا Situation Awareness (SA) است که در این مقاله به آن می پردازم.
آگاهی موقعیتی یکی از ارکان اصلی و مهارت های کلیدی برای تصمیم گیری صحیح است. شاید بیشتر ما آن را به شم بازار یا شم کسب و کار (Business Acumen) بشناسیم.
آگاهی موقعیتی توانایی تشخیص، پردازش و درک اطلاعات در شرایط اضطراری برای بقا است. به بیان راحت تر اینکه “بدانیم در اطرافمان چه می گذرد”
آگاهی موقعیتی عبارتی است به معنی ادراک و آگاهی لحظه ای مورد نیاز برای حرکت، اقدام، تجهز و حفاظت از سیستم است.
اندزلی (Endsley) آگاهی موقعیتی را اینطور تعریف می کند:
درک عناصر موجود محیطی در بستر زمان و مکان، فهم معنای آنها و تجسم حالت آنها در آینده نزدیک.
استیفلر (Stiffler) آگاهی موقعیتی را اینطور تعریف می کند:
توانایی دیدن و فهم وضعیت حال و آینده نزدیک برای هم نیروهای خودی و هم نیروهای دشمن.
پیو (Pew) آگاهی موقعیتی را اینطور تعریف می کند:
آگاهی فضایی، آگاهی مبنتی بر هدف و مأموریت، آگاهی از سیستم، آگاهی از منابع، آگاهی از نیروها.
منبع تعاریف : Modeling Human and Organizational Behavior: Application to Military Simulations (1998)
عموماً ثابت شده که آگاهی موقعیتی در اشخاص پس از اتفاق افتادن یک حادثه بسیار افزایش پیدا می کند. این موضوع شاید دلیل همان ضرب و المثل ” مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد” باشد.
در یک تحقیق دانشگاهی مفهوم آگاهی موقعیتی در تجزیه و تحلیل رفتار رانندگان مورد مطالعه قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد ارتباط معناداری بین آگاهی موقعیتی رانندگان در قبل و بعد از شرایط خطرناک وجود دارد. بین ظرفیت حافظه فعال، توجه توزیع شده، توجه انتخابی و اشکال جای گرفته با سطح یک آگاهی موقعیتی رابطه معناداری دیده شد. همچنین نتایج این مطالعه بین حافظه فعال، توجه توزیع شده با انحراف از مسیر رابطه معناداری نشان داد. نتیجه کلی اینکه که در کل آگاهی موقعیتی راننده بعد از شرایط خطرناک افزایش می یابد.
علی رغم اینکه اصطلاح آگاهی موقعیتی نسبتاً جدید است، اصل مفهوم آن بسیار قدیمی می باشد. اولین اشارات مکتوب به آگاهی موقعیتی را می توان در علوم نظامی و کتاب مادر هنر جنگ سان تزو یافت. در این کتاب اشارات و توصیه های فراوانی درباره ضرورت و اهمیت شناخت محیط برای فرماندهان نظامی آورده شده است.
دشمن را بشناس، خودت را بشناس، پیروزی تو هرگز در مخاطره نخواهد بود. میدان را بشناس، شرایط جوی را بشناس، در نتیجه پیروزی نهایی و کامل از آن تو است. سان تزو، هنر جنگ آوری
بعد ها این مفهوم در سایر جنگ ها مانند جنگ های جهانی اول و دوم بیشتر به کار گرفته شد. زمانی که هواپیماها پا به عرصه نبرد گذاشتند اما هنوز تکنولوژی های راداری پیشرفته وجود نداشت، خلبان ها باید از آگاهی موقعیتی خود برای تشخیص مسیر و اهداف استفاده می کردند. همچنین در بسیاری از شرایط در نبردها، بقا افراد به داشتن آگاهی محیطی و در نتیجه تصمیم گیری ها و واکنشهای صحیحی و سریع آنها منوط است.
مانند بسیاری از مفاهیم نظامی که بعدها وارد دنیای کسب و کار شدند ( مانند استراتژی، برنامه ریزی ، بودجه بندی و …)، مفهوم آگاهی موقعیتی نیز رفته رفته با پیچیده تر شدن فضای کسب و کار و لزوم داشتن شناخت و تحلیل صحیح از آن به ادبیات کسب و کار وارد شد. با تغییرات سریع محیط کسب و کار شرکت ها دیگر نمی توانند با خیال راحت زمان فراوانی را برای شناخت و بررسی محیط و سپس ارائه برنامه یا استراتژی در نظر بگیریند. آنها باید به سرعت وارد عمل شده، از محیط خود آگاهی پیدا کنند و بر اساس آن آگاهی تصمیم گیری کرده و دست به اقدام بزنند.
حتی امروز رویه های برنامه ریزی استراتژیک نیز تحت تأثیر همین سرعت تغییرات پیچیدگی های محیطی در آمده است. مفاهیمی مانند سیستم داینامیک، سیستم آرکتایپ ها، تفکر استراتژیک، استراتژی سازی به جای برنامه ریزی استراتژیک از جمله موضوعاتی هستند که در واکنش به این شرایط محیطی ظهور کرده اند. به عنوان مثال زیر بنای استراتژی سازی نه بر مبنای شناخت دقیق و منطقی و گام به گام محیط، بلکه بر مبنای رصد دائمی و شناخت شهودی قرار دارد.
در مدل اندزلی ۳ مرحله اساسی برای تشکیل آگاهی موقعیتی ترسیم شده است که عبارتند از
همانطور که در تصویر مدل می بینید ، مجموعه این سه مرحله باعث ایجاد آگاهی از محیط می شود. آگاهی از محیط زمینه ساز تصمیم گیری صحیح است و تصمیم گیری مبنای عمل. همچنین در این مدل عوامل محیطی و وظایف مانند فضای کار، پیچیدگی سیستم، طراحی سیستم و … از یک طرف و عوامل شخصی مانند اهداف، توانایی ها ، تجربه ها، دانش، مهارت و … از طرف دیگر بر روی این فرآیند اگاهی تا عمل اثر می گذارند.
در پایان شاید بشود خلاصه و نتیجه آگاهی موقعیتی را در یک جمله تجویزی و توصیه ای بیان کرد و البته آن جمله هم چیزی نیست جز یک بیت از اشعار شاعر و خواننده فرزانه که می گوید:
به هنگام شنا مثل یک دست و پا چلفتی ، بپا به مسیر دهن کوسه نیفتی !!
برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به کتاب کارآفرینی کماندویی رجوع کنید.
همچنین می توانید رادیو کارآفرینی را در کست باکس دنبال کنید.
دوست عزیز، نظر شما در مورد محتوای این مقاله چیست؟
خوشحال می شویم نقطه نظرات خود را با ما در میان بگذارید؟
انتشار مطلب آگاهی موقعیتی چیست؟ با ذکر منبع و دادن لینک بلامانع است.